Stefan Rowiński (1875 - 1943)
Stefan Rowiński (1875-1943), pierwszy komisaryczny burmistrz Ostrowa Wlkp., działacz polityczny i społeczny, księgarz. Urodził się 10 sierpnia 1875r. w Mirkowie (pow. Kępiński) w wielodzietnej rodzinie nauczyciela Franciszka i Pauliny Becker. Do szkoły ludowej uczęszczał w Baranowie i Mirkowie. Ukończył progimnazjum w Kępnie i Gimnazjum w Ostrowie Wlkp. W latach 1898-1900 był prezesem ostrowskiego Towarzystwa Tomasza Zana, wspólnie z J. W. Bolewskim doprowadził do zjednoczenia kół tej organizacji z Wielkopolski i Pomorza (1898); w lipcu 1898 roku aresztowany pod zarzutem kolportowania zakazanej literatury i przynależność do tajnych organizacji.
Relegowany z gimnazjum po maturalnym egzaminie pisemnym (1900), był pozbawiony prawa jej składania w szkołach niemieckich. Poświęcił się księgarstwu; do końca 1900 roku przebywał w Krakowie, a następnie w Lipsku, gdzie zdobył dyplom mistrzowski w zawodzie introligatora. Uczęszczał także na zajęcia w Wyższej Szkole Handlowej, działał „Unitas” i „Sokole”. W 1903 roku nabył (po zmarłym w W. Leitgebrze) księgarnię i drukarnię „Gazety Ostrowskiej”. Uruchomił także nowoczesna introligatornię. Prowadził wypożyczalnię książek dla dzieci i dorosłych, opiekował się biblioteczką Towarzystwa Tomasza Zana. Za kolportaż nielegalnych wydawnictw szykanowany przez władze (rewizje i kary). Był wybitnym działaczem oświatowym, kulturalnym i politycznym. Z jego inicjatywy powstał Komitet Odczytów Ludowych (1904), organizujący także obchody rocznic narodowych, koncerty i wystawy dzieł polskich artystów.
Przyczynił się do powstania Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” w Krępie (k. Ostrowa Wlkp.). W swojej księgarni posiadał składnicę pow. Towarzystwa Czytelni Ludowych, organizował kursy dla bibliotekarzy, w połowie 1914 roku wyjechał w tym celu do Westfalii. Był jednym z organizatorów Związku Księgarzy Polskich na Rzeszę Niemiecką (1911), członkiem ZG, potem Rady Głównej Towarzystwa Czytelni Ludowych oraz komisji organizacyjnej i odczytowej (1909-1917). Kierował komitetem niesienia pomocy relegowanym uczniom gimnazjalnym, których rodzeństwo brało udział w strajku szkolnym. Na początku I wojny światowej został aresztowany pod zarzutem działalności na szkodę państwa i na krótko wcielony do wojska. Kontynuował działalność patriotyczną.
Był członkiem tajnego Komitetu Obywatelskiego, przewidzianym na stanowisko burmistrza. Odegrał znaczną rolę w ostrowskich wydarzeniach politycznych (XI-XII 1918). Wybrany członkiem Rady Narodowej (12.XI 1918), powierzono mu sprawy gospodarki miejskiej. Był zwolennikiem zbrojnego wystąpienia przeciw zaborcy i utworzenia wielkopolskich sił zbrojnych w wolnej już „Kongresówce”. Uczestniczył, jako jeden z 18 delegatów Ostrowa Wlkp., w Sejmie Dzielnicowym w Poznaniu (3-5 XII 1918). Stanowisko komisarycznego burmistrza objął 1 I 1919 roku – Komisariat NRL w Poznaniu zatwierdził ten wybór po upływie dwóch miesięcy; sprawował je do 30 III 1920roku. 13 lutego 1920roku otrzymał świadectwo maturalne. Zajął się pracą wydawniczą w swoim przedsiębiorstwie. Z powodów ekonomicznych zawiesił wydawanie „Gazety Ostrowskiej”. Uczestniczył w pracach przygotowawczych plebiscytów (wspomagał je finansowo), był prezesem pow. Towarzystwa Czytelni Ludowych (w latach 1920-1939) i członkiem Rady Miejskiej (1918-1939), działał w Sokole” i „PCK”(którego był prezesem), w Izbie Rzemieślniczej w Poznaniu, Izbie Przemysłowej (także w Poznaniu) i Związku Księgarzy w Warszawie. Politycznie zbliżony był do endecji. W pierwszych miesiącach okupacji został osadzony jako zakładnik w więzieniu, zwolniony z powodu choroby (zamian uwięziono jego brata Antoniego). Aktywnie pracował w ostrowskim ogniwie „Ojczyzny”, a od 1940 był jej reprezentantem w płd. Wielkopolsce; reprezentował także poznańską Delegaturę Rządu, po dekonspiracji (1942) pełnił funkcję reprezentanta wielkopolskiej Delegatury Rządu w Warszawie (do 21 X 1943). Wysiedlony ze swojego domu, ukrywał się w obawie przed aresztowaniem.
Zmarł 23 listopada 1943 roku w Ostrowie Wlkp., pochowano go na cmentarzu przy ulicy Limanowskiego. Był odznaczony: Orderem Polonia Restiuta, Krzyżem Niepodległości, Srebrnym Wawrzynem Akademickim PAL i srebrną odznaką jubileuszową Związku Księgarzy Polskich . Żonaty z Kazimierą Poturalską, miał dzieci: Bogdana (1903), Zbigniewa (1905), Lecha (1907) i Wandę (1912). Jego imieniem nazwano plac, przy którym mieszkał.
WSB; Z. Dykcik, Udział ostrowian i odolanowian w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919, [w:] Udział społeczeństwa, s. 105-128; „Gazeta Ostrowska” (lata 1919-1922); F. Kasprzak, Moja praca dziennikarska na przełomie XIX i XX wieku (maszynopis); J. Kisielewski, Światła w mroku . Pięćdziesiąt lat pracy Towarzystwa Czytelni Ludowych 1880-1930, Poznań 1930; L. Rowiński, Stefan Rowiński (1875-1943) (maszynopis); W. Wawrzyniak, Zarys historii powstania w południowej części Księstwa Poznańskiego, „Wolność” 1922, nr 5, s. 72-75.
Zenon Dykcik